Trong thời gian vừa qua, các sự cố lộ lọt thông tin, dữ liệu cá nhân, lừa đảo trực tuyến ngày càng tăng. Một trong những nguyên nhân chính gây ra mất an toàn thông tin được xác định đến từ nhận thức của người sử dụng. Các cuộc tấn công mạng có xu hướng tập trung chủ yếu vào con người thay vì máy móc, thiết bị. Bên cạnh các giải pháp kỹ thuật, việc tuyên truyền, phổ biến, nâng cao nhận thức và kỹ năng nhằm trang bị cho mỗi cá nhân những kiến thức và kỹ năng cơ bản để bảo đảm an toàn thông tin trên không gian mạng là yếu tố then chốt giúp tạo dựng một không gian mạng Việt Nam an toàn, góp phần thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số, phát triển hạ tầng kinh tế – xã hội số một cách bền vững.
Lừa đảo trực tuyến là vấn đề đã và đang nhận được nhiều sự quan tâm của toàn xã hội. Các đối tượng xấu lợi dụng bối cảnh bùng nổ công nghệ thông tin để thực hiện nhiều vụ lừa đảo trực tuyến, chiếm đoạt tài sản có giá trị cao. Trong đó, có 3 nhóm lừa đảo chính (giả mạo thương hiệu, chiếm đoạt tài khoản và các hình thức kết hợp khác) với 24 hình thức lừa đảo đang diễn ra trên không gian mạng Việt Nam:
- Lừa đảo “combo du lịch giá rẻ”.
- Lừa đảo cuộc gọi video Deepfake, Deepvoice.
- Lừa đảo “khóa SIM” vì chưa chuẩn hóa thuê bao.
- Giả mạo biên lai chuyển tiền thành công.
- Giả danh giáo viên/nhân viên y tế báo người thân đang cấp cứu.
- Chiêu trò lừa đảo tuyển người mẫu nhí.
- Thủ đoạn giả danh các công ty tài chính, ngân hàng.
- Cài cắm ứng dụng, link quảng cáo cờ bạc, cá độ, tín dụng đen,…
- Giả mạo trang thông tin điện tử, cơ quan, doanh nghiệp (BHXH, ngân hàng…)
- Lừa đảo SMS Brandname, phát tán tin nhắn giả mạo.
- Lừa đảo đầu tư chứng khoán, tiền ảo, đa cấp.
- Lừa đảo tuyển CTV online.
- Đánh cắp tài khoản MXH, nhắn tin lừa đảo.
- Giả danh cơ quan công an, viện kiểm sát, tòa án gọi điện lừa đảo.
- Rao bán hàng giả hàng nhái trên sàn thương mại điện tử.
- Đánh cắp thông tin CCCD đi vay nợ tín dụng.
- Lừa đảo chuyển nhầm tiền vào tài khoản ngân hàng.
- Lừa đảo dịch vụ lấy lại tiền khi đã bị lừa.
- Lừa đảo lấy cắp Telegram OTP.
- Lừa đảo tung tin giả về cuộc gọi mất tiền như FlashAI.
- Lừa đảo dịch vụ lấy lại Facebook.
- Lừa đảo tình cảm, dẫn dụ đầu tư tài chính, gửi bưu kiện, trúng thưởng,…
- Rải link phishing lừa đảo, seeding quảng cáo bẩn trên Facebook.
- Lừa đảo cho số đánh đề.
Các hình thức lừa đảo trên không gian mạng được các đối tượng lừa đảo thực hiện bằng nhiều hình thức khác nhau và ngày càng tinh vi, trong đó nhắm vào nhiều nhóm đối tượng, bao gồm: Người cao tuổi, trẻ em, sinh viên, đối tượng công nhân, nhân viên văn phòng…
Mỗi nhóm đối tượng ở độ tuổi khác nhau, kẻ xấu thực hiện những hình thức dẫn dụ khác nhau, mục tiêu chung là lấy lòng tin, đánh cắp thông tin người dùng, sau đó chiếm đoạt tài sản.
| NHÓM ĐỐI TƯỢNG | CÁC HÌNH THỨC DẪN DỤ |
| Người cao tuổi | 1. Lừa đảo “combo du lịch giá rẻ” 2. Lừa đảo cuộc gọi video Deepfake3. Lừa đảo “khóa SIM” vì chưa chuẩn hóa thuê bao 4. Giả mạo biên lai chuyển tiền thành công 5. Giả mạo trang thông tin điện tử, cơ quan, doanh nghiệp (BHXH, ngân hàng…) 6. Phát tán tin nhắn lừa đảo giả mạo Brandname 7. Giả danh công an, viện kiểm sát, tòa án gọi điện lừa đảo 8. Lừa đảo bán hàng kém chất lượng trên sàn thương mại điện tử 9. Đánh cắp thông tin CCCD đi vay tín dụng. 10. Lừa đảo chuyển nhầm tiền vào tài khoản ngân hàng 11. Lừa đảo dịch vụ lấy lại Facebook 12. Lừa đảo tình cảm, dẫn dụ đầu tư, nhận bưu phẩm,… 13. Rải link phishing lừa đảo, seeding quảng cáo bẩn trên Facebook 14. Lừa đảo cho số đánh đề 15. Lừa đảo tung tin giả về cuộc gọi mất tiền |
| Trẻ em | 1. Lừa đảo cuộc gọi video Deepfake
2. Lừa đảo tình cảm, dẫn dụ chia sẻ hình ảnh nhạy cảm 3. Lừa đảo dịch vụ lấy lại Facebook |
| Sinh viên/ thanh niên | 1. Lừa đảo “combo du lịch giá rẻ” 2. Lừa đảo cuộc gọi video Deepfake3. Lừa đảo “khóa SIM” vì chưa chuẩn hóa thuê bao 4. Cài cắm ứng dụng, link quảng cáo cờ bạc, cá độ, tín dụng đen,… 5. Phát tán tin nhắn lừa đảo giả mạo Brandname 6. Lừa đảo đầu tư tài chính 7. Lừa đảo tuyển CTV online 8. Giả danh công an, viện kiểm sát, tòa án gọi điện lừa đảo 9. Lừa đảo bán hàng kém chất lượng trên các sàn thương mại điện tử. 10. Đánh cắp thông tin CCCD đi vay tín dụng. 11. Lừa đảo chuyển nhầm tiền vào tài khoản ngân hàng 12. Lừa đảo dịch vụ lấy lại Facebook 13. Lừa đảo tình cảm, dẫn dụ đầu tư, nhận bưu phẩm,… |
| Nhân viên văn phòng |
1. Lừa đảo “combo du lịch giá rẻ” 2. Lừa đảo cuộc gọi video Deepfake3. Lừa đảo “khóa SIM” vì chưa chuẩn hóa thuê bao 4. Giả danh các công ty tài chính, ngân hàng thu thập thông tin 5. Cài cắm ứng dụng, link quảng cáo cờ bạc, cá độ, tín dụng đen,… 6. Phát tán tin nhắn lừa đảo giả mạo Brandname 7. Lừa đảo đầu tư tài chính 8. Lừa đảo tuyển CTV online 9. Giả danh công an, viện kiểm sát, tòa án gọi điện lừa đảo 10. Lừa đảo bán hàng kém chất lượng trên sàn thương mại điện tử. 11. Đánh cắp thông tin CCCD đi vay tín dụng. 12. Lừa đảo chuyển nhầm tiền vào tài khoản ngân 13. Lừa đảo dịch vụ lấy lại Facebook 14. Lừa đảo tình cảm, dẫn dụ đầu tư, nhận bưu phẩm,… 15. Rải link phishing lừa đảo, seeding quảng cáo bẩn trên Facebook 16. Lừa đảo cho số đánh đề 17. Lừa đảo tung tin giả về cuộc gọi mất tiền 18. Lừa đảo dịch vụ lấy lại tiền khi đã bị lừa 19. Lừa đảo lấy cắp Telegram OTP |
| Công nhân/ Người lao động | 1. Lừa đảo “combo du lịch giá rẻ” 2. Lừa đảo cuộc gọi video Deepfake3. Lừa đảo “khóa SIM” vì chưa chuẩn hóa thuê bao 4. Giả danh các công ty tài chính, ngân hàng thu thập thông tin 5. Cài cắm ứng dụng, link quảng cáo cờ bạc, cá độ, tín dụng đen,… 6. Phát tán tin nhắn lừa đảo giả mạo Brandname 7. Lừa đảo đầu tư tài chính 8. Lừa đảo tuyển CTV online 9. Giả danh công an, viện kiểm sát, tòa án gọi điện lừa đảo 10. Lừa đảo bán hàng kém chất lượng trên sàn thương mại điện tử. 11. Đánh cắp thông tin CCCD đi vay tín dụng. 12. Lừa đảo chuyển nhầm tiền vào tài khoản ngân 13. Lừa đảo dịch vụ lấy lại Facebook 14. Lừa đảo tình cảm, dẫn dụ đầu tư, nhận bưu phẩm,… 15. Rải link phishing lừa đảo, seeding quảng cáo bẩn trên Facebook 16. Lừa đảo cho số đánh đề 17. Lừa đảo tung tin giả về cuộc gọi mất tiền 18. Lừa đảo dịch vụ lấy lại tiền khi đã bị lừa 19. Lừa đảo lấy cắp Telegram OTP |
| Phụ huynh học sinh |
1. Lừa đảo cuộc gọi video Deepfake
2. Lừa đảo “khóa SIM” vì chưa chuẩn hóa thuê bao 3. Giả danh giáo viên/nhân viên y tế báo người thân đang cấp cứu 4. Lừa đảo tuyển người mẫu nhí 5. Phát tán tin nhắn lừa đảo giả mạo Brandname 6. Giả danh công an, viện kiểm sát, tòa án gọi điện lừa đảo 7. Lừa đảo bán hàng kém chất lượng trên sàn thương mại điện tử 8. Đánh cắp thông tin CCCD đi vay tín dụng. 9. Lừa đảo chuyển nhầm tiền vào tài khoản ngân hàng 10. Lừa đảo tung tin giả về cuộc gọi mất tiền |
DẤU HIỆU NHẬN BIẾT VÀ CÁCH PHÒNG TRÁNH
Cụ thể lại link sau:
Dấu hiệu nhận biết lừa đảo và cách phòng tránh
PHẢI LÀM GÌ KHI ĐÃ BỊ LỪA ĐẢO TUYẾN
* Hành động nhanh nếu đã bị lừa đảo:
Nếu bạn đã bị lừa đảo, hãy làm theo các bước sau:
– Đừng tiếp tục gửi tiền và chặn tất cả các liên lạc từ kẻ lừa đảo.
– Liên hệ ngay lập tức với ngân hàng và tổ chức tài chính của bạn để báo cáo lừa đảo và yêu cầu họ dừng mọi giao dịch.
– Thu thập và lưu lại bằng chứng, làm đơn tố giác gửi tới cơ quan công an nơi lưu trú.
– Cảnh báo cho gia đình và bạn bè của bạn về trò lừa đảo này để họ có thể đề phòng những trò lừa đảo tiếp theo có thể xảy ra.
– Theo dõi và cập nhật các thông tin, tình huống, dấu hiệu về lừa đảo trực tuyến tại Cổng không gian mạng quốc gia (khonggianmang.vn)
* Nếu đã chuyển tiền cho một kẻ lừa đảo:
Nếu bạn đã chuyển tiền cho kẻ lừa đảo theo bất kỳ cách nào trong số này, đây sẽ là những việc cần làm:
– Thẻ tín dụng/thẻ ghi nợ: Hãy liên hệ ngay với ngân hàng của bạn để báo cáo hành vi lừa đảo và yêu cầu họ dừng mọi giao dịch.
– Thẻ quà tặng: Báo cáo cho công ty phát hành thẻ.
– Chuyển tiền ngân hàng: Báo cáo với công ty chuyển khoản ngân hàng hoặc ngân hàng mà bạn đang sử dụng.
– Ứng dụng chuyển tiền: Báo cáo với nhà cung cấp ứng dụng (người bán hoặc nhà phát triển, không phải cửa hàng ứng dụng).
– Tiền điện tử: Báo cáo cho nền tảng hoặc công ty bạn đã sử dụng để gửi tiền vì tiền điện tử không thể thu hồi được.
– Tiền mặt: Nếu bạn gửi qua thư hoặc chuyển phát, hãy liên hệ với Bưu điện hoặc dịch vụ chuyển phát đã sử dụng để xem liệu họ có thể chặn gói hàng hay không.
– Chuyển khoản trái phép: Nếu một kẻ lừa đảo đã chuyển tiền mà không có sự chấp thuận của bạn, hãy báo ngay cho ngân hàng của bạn để yêu cầu đóng băng tài khoản và giao dịch của bạn.
– Thu thập và lưu lại bằng chứng, làm đơn tố giác gửi tới cơ quan công an nơi lưu trú.
– Theo dõi và cập nhật các thông tin, tình huống, dấu hiệu về lừa đảo trực tuyến tại Cổng không gian mạng quốc gia (khonggianmang.vn)
* Nếu một kẻ lừa đảo có thông tin cá nhân của bạn:
Nếu thông tin cá nhân của bạn (tên, số điện thoại, email, địa chỉ, giấy tờ tùy thân) đã bị rò rỉ do vi phạm dữ liệu. Đây là những việc cần làm:
– Báo cáo vi phạm dữ liệu cho các tổ chức tài chính của bạn.
– Tạo một mật khẩu mới mạnh hơn: Đảm bảo rằng bạn chưa từng sử dụng mật khẩu đó trước đây. Nếu bạn đã sử dụng mật khẩu bị rò rỉ ở bất kỳ nơi nào khác, hãy thay đổi mật khẩu ở đó.
– Coi chừng liên lạc đáng ngờ: Chặn hoặc không trả lời bất kỳ ai mà bạn không biết và không nhấp vào bất kỳ liên kết đáng nghi nào.
– Theo dõi chặt chẽ tài khoản ngân hàng của bạn.
* Nếu kẻ lừa đảo đã truy cập vào máy tính hoặc điện thoại của bạn:
Một kẻ lừa đảo giả vờ là người từ nhà cung cấp Internet hoặc điện thoại của bạn. Họ nói rằng bạn gặp sự cố kỹ thuật và yêu cầu quyền truy cập vào thiết bị của bạn. Sau đó, những kẻ lừa đảo sẽ lây nhiễm vi-rút vào đó để đánh cắp mật khẩu và thông tin tài chính của bạn. Đây là những việc cần làm:
– Nếu những kẻ lừa đảo truy cập vào máy tính của bạn: Hãy cập nhật phần mềm bảo mật và quét vi-rút. Xóa mọi thứ được xác định là có vấn đề và đặt lại mật khẩu của bạn.
– Nếu những kẻ lừa đảo truy cập vào điện thoại của bạn: Hãy báo cáo với nhà cung cấp dịch vụ điện thoại của bạn. Cập nhật phần mềm bảo mật và quét vi-rút. Thay đổi mật khẩu hoặc mã pin của bạn, chặn các cuộc gọi lừa đảo và xem xét thay đổi số điện thoại của mình.
Bạn cũng có thể nhờ chuyên gia công nghệ thông tin kiểm tra trực tiếp thiết bị của mình.
* Liên hệ đến các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp về an ninh mạng, an toàn thông tin:
- Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05), Bộ Công an; hoặc Cục Cảnh sát hình sự (C02) trực thuộc Bộ Công An.
Tại mỗi địa phương, liên hệ Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (PA05).
- Cục An toàn thông tin (AIS), trực thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông. Cục An toàn thông tin là cơ quan quản lý nhà nước và thực thi pháp luật về an toàn thông tin, điện thoại 024 3209 6789; email ais@mic.gov.vn.
- Bộ Tư lệnh Tác chiến không gian mạng (Bộ Tư lệnh 86), Bộ Quốc phòng Việt Nam.
Bên cạnh đó Sở Thông tin và Truyền thông các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương tại 63 tỉnh/thành phố là cánh tay nối dài của Bộ Thông tin và Truyền thông tại các tỉnh, thành phố.
- Hiệp hội an toàn thông tin Việt Nam (VNISA), số điện thoại: 024 62901028; email info@vnisa.org.vn.
- Các doanh nghiệp an toàn thông tin của Việt Nam: Bkav, VNPT Cyber Immunity, Viettel Cyber Security, CMC Cyber Security, FPT IS, HPT, MISOFT và VNCS…
- Liên minh tuyên truyền nâng cao nhận thức, kỹ năng bảo đảm an toàn thông tin cho người dân trên không gian mạng do Cục An toàn thông tin (AIS) và Hiệp hội An toàn thông tin Việt Nam (VNISA) chủ trì điều phối cùng 8 đơn vị sáng lập VNPT, Viettel, MobiFone, CMC, Bkav, VNG, TikTok và Cốc Cốc.
